شهر مشهد قداست خود را از وجود حرم مطهر امام هشتم شیعیان امام رضا(ع) وامدار است . هسته مرکزی و اولیه حرم مطهر رضا(ع) که در زیر گنبدی زرین قرار دارد ،با رواقهای گوناگونی که هر یک نام جداگانه ای دارند احاطه شده است
مرقد مطهر حضرت امام رضا (ع) در داخل ضریح قرار دارد و هنرمندان زبردست اوج قدرت هنری خود را در خلق آثار زیبا و شکوهمندی در این مکان بکار گرفته اند . حرم مطهر رضوی تقریبا به شکل مربعی بوده و مساحت آن بعد از عملیات توسعه به 135 متر مربع افزایش پیدا کرده است ضلع جنوبی حرم «پیش روی مبارک » ضلع شرقی «پایین پای مبارک » ضلع شمالی «پشت سر مبارک » و ضلع غربی «بالای سر مبارک » نامیده می شود .
مزارات و ابنيه تاريخي و مذهبي مشهد
مقبره شيخ بهايي:
«بهاءالدين محمد عاملي» معروف به «شيخ بهايي» به سال 935 ه. ق در «بعلبك» متولد شد. در هفت سالگي با پدرش به ايران آمد. وي مدتي وزير «شاه عباس» صفوي بود. در سياست و فرهنگ ايران نقش مهمي داشت. از اين دانشمند تاليفات متعددي به جا مانده است.
نسبت «شيخ بهايي» به «حارث همداني» از صحابه معروف حضرت علي (ع) مي‌رسد. مقبره اين دانشمند بين صحن امام و صحن آزادي قرار دارد.
گنبد سبز:
در اواسط خيابان دكتر باهنر (خاكي) و در فلكه گنبد سبز واقع شده و به جهت رنگ فيروزه‌اي آن، به گنبد سبز معروف مي‌باشد. اين بنا مدفن «شيخ محمد مومن» عارف استرآبادي است كه به سال 904 ه. ق وفات يافته است. كتاب «تحفه حكيم مومن» در طب قديم، اثر اين دانشمند است. اين ساختمان به سال 1011 هجري قمري به دستور «شاه عباس» ساخته شده است. مدتي اين محل خانقاه گروهي از صفويه بوده است. هم اكنون اين آرامگاه توسط اداره ميراث فرهنگي حفاظت مي‌شود.
خواجه‌ربيع:
«ربيع بن حيثم» مشهور به (خواجه‌ربيع) از جمله تابعين است كه به زهد مشهور بوده است. بقعه او در وسط باغي با گنبدي مرتفع قرار دارد. تاريخ ساختن آن مربوط به قرن 11 ه. ق و از بناهاي دوره صفوي است. وفات «خواجه‌ربيع» را سال 63 هجري قمري ذكر كرده‌اند.
داخل بقعه دو كتيبه به خط «عليرضا عباسي» نوشته شده است. اين زيارتگاه در انتهاي خيابان «خواجه‌ربيع» واقع است. بقعه «خواجه‌ربيع» در رديف بناهاي مهم دوران سلطنت «شاه عباس» اول صفوي در خراسان است. در كنار آرامگاه «خواجه‌ربيع» يكي از گورستانهاي بزرگ و عمومي مشهد قرار دارد.
آرامگاه فردوسي:
«حكيم ابوالقاسم فردوسي» در سال 411 ه. ق زندگي را بدرود گفت. او بزرگترين حماسه‌سراي ايران مي‌باشد كه شاهنامه را در مدت 30 سال سروده است. آرامگاه اين شاعر بزرگ و نامي در 24 كيلومتري شمال غربي مشهد (توس) در مسير جاده مشهد- قوچان واقع شده است. آرامگاه فردوسي در باغ بسيار مصفايي قرار دارد. در داخل محوطه آرامگاه تابلوهاي سنگي زيبا، از داستانها و حماسه‌هاي شورآفرين شاهنامه وجود دارد. كار بازسازي اين آرامگاه در سال 1347 به اتمام رسيده است. در مغرب باغ آرامگاه موزه‌اي است. از جمله اشياء اين موزه يك جلد شاهنامه خطي به وزن 37 كيلوگرم مي‌باشد. مبدأ حركت اتوبوسهاي واحد آرامگاه فردوسي ميدان شهداست.
بناي هارونيه:
در نزديكي آرامگاه فردوسي، بناي هارونيه قرار دارد كه تاريخ دقيق ساختمان آن روشن نيست. وجه تسميه اين بنا معلوم نيست. احتمالاً اين ساختمان مدتي خانقاه بوده است. ساختمان آن به آتشكده شباهت دارد؛ لذا چنين تصور مي‌شود كه در دوره‌هاي اوليه اسلام، مسلمين آن را تغيير شكل داده به صورت مسجد در آورده باشند. چون آرامگاه «امام محمد غزالي» در توس مي‌باشند و محل آن دقيقاً روشن نيست، در مجاورت اين بنا به يادبود اين دانشمند، سنگ مزاري نصب شده است.
اماكن ديدني و گردشگاههاي مشهد
پارك جنگلي وكيل آباد:
پارك وكيل آباد در فاصله 10 كيلومتري جنوب غربي مشهد قرار گرفته است. اين پارك داراي قنات آب گوارا مي‌باشد.
پارك كوهسنگي:
در جنوب مشهد در انتهاي خيابان دكتر علي شريعتي (كوهسنگي) و در دامنه كوههاي جنوبي مشهد قرار دارد. اين پارك داراي استخر زيبا و رستوراني براي پذيرايي عمومي مي‌باشد.
مجتمع تفريحي پارك شادي:
كوهستان پارك شادي مجموعه‌اي است زيبا و ديدني كه در مجاورت پارك جنگلي وكيل‌آباد قرار دارد در اين مجموعه انواع وسايل تفريحي و سرگرمي به منظور استفاده علاقه‌مندان فراهم شده است. كوهستان پارك شادي مي‌تواند اوقات خوشي را براي زائران مشهد مقدس ايجاد كند.
جاغرق:
جاغرق در 21 كيلومتري جنوب غربي مشهد و در 5 كيلومتري جنوب غربي طرقبه قرار دارد. باغات فراوان آن، هواي دلنشيني به وجود آورده است.
شانديز:
در فاصله 38 كيلومتري جنوب غربي مشهد واقع شده است. در اين منطقه كوهستاني، چشم‌سارها و باغات فراواني وجود دارد. پوستين دوزي يكي از صنايع دستي اين منطقه است. در اطراف شانديز امكانات پيست اسكي موجود است.
خانه ملک:
این بنا در خیابان امام خمینی مشهد واقع شده و یکی از نمونه خانه های زیبای برجا مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه محسوب می شود. بنای مزبور در گذشته بسیار وسیع تر بوده اما اکنون تنها بخش بیرونی آن برجای مانده که شامل دو طبقه است. طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی است. خانه ملک امروزه مرکز هنر های سنتی میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی است.